W Wilnie upamiętniono czyny Sprawiedliwych wśród Narodów Świata

Dzisiaj w stołecznej dzielnicy Tyma, przy domie nr 27 przy ulicy Maironio, nieopodal schodów Czesława Miłosza, odsłonięto kamień pamiątkowy ku czci osób ratujących Żydów w okupowanej przez nazistów Litwie. Kamień pamiątkowy wyznacza miejsce, w którym w przyszłości stanie pomnik ku czci osób ratujących Żydów.

„Niestety, w historii Wilna są też bardzo ciemne plamy, jednak te ciemne rzeczy pomogły jeszcze bardziej uwidocznić osoby światłe – ludzi, którzy nie poddali się otaczającym wydarzeniom, pozostali odważnymi i sprawiedliwymi. Mrok wcześniej lub później się cofa, a nasz cel – by głos o odważnych i sprawiedliwych brzmiał zawsze. Ten pomnik ku czci ratujących Żydów Sprawiedliwych sam nie przemówi i nie będzie opowiadał szlachetnych historii, jeżeli my tego nie uczynimy. Dlatego życzę każdemu, by to było małym przypomnieniem do opowiadania szlachetnych historii o Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.” – powiedział mer Wilna Remigijus Šimašius.

Czas odsłonięcia kamienia pamiątkowego został wybrany nie przypadkowo – przed 75 laty, 23 września 1943 r. zostało zlikwidowane wileńskie getto.

„Przy pomocy tego kamienia pamiątkowego Centrum Badań Ludobójstwa i Rezystencji Ludności Litwy oraz Litewska Wspólnota Żydów Litwy potwierdzają, iż nawoływanie laureata litewskiej Narodowej Premii Kultury i Sztuki pisarza Icchoka Mera, którego jeszcze jako chłopca podczas okupacji nazistowskiej uratowali Litwini, by upamiętnić osoby ratujące Żydów na Litwie wreszcie zostało usłyszane. Na tym kamieniu zostało wykute zobowiązanie państwa do postawienia w tym miejscu pomnika obywatelom Litwy, którzy w czasie okupacji nazistowskiej ratowali życie swych współobywateli Żydów.” – oświadczyła dyrektor Centrum Badań Ludobójstwa i Rezystencji Ludności Litwy Teresė Birutė Burauskaitė.

Jak stwierdziła kierownik Wydziału ratowania Żydów i uwiecznienia pamięci Wileńskiego Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona Danutė Selčinskaja, o wyjątkowym czynie mieszkańców Litwy ratujących Żydów oraz o upamiętnieniu tych osób zaczęto głośno mówić przed ponad dziesięcioleciem. 9 czerwca 2004 r. pisarz Icchok Mer zwracając się do przewodniczącego Wspólnoty Żydów Litwy, dyrektora Wileńskiego Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona, znanych działaczy społecznych na Litwie oraz wychodźców z Litwy w Izraelu zainicjował projekt „Ratujący Żydów – Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”.

Dzięki staraniom grupy roboczej tego projektu, w skład której weszli uratowani na Litwie podczas Holokaustu ludzie, pracownicy Instytutu Pamięci Jad Waszem oraz Wileńskiego Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona, wiele ratujących Żydów obywateli Litwy zostało uznanych przez Jad Waszem za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Także 19 sierpnia 2004 r. Icchok Mer zwrócił się do prezydenta Republiki Litewskiej Valdasa Adamkusa, premiera Algirdasa Brazauskasa, marszałka Sejmu Artūrasa Paulauskasa, wszystkich byłych i przyszłych przedstawicieli władz Litwy, działaczy społecznych oraz osób dobrej woli z apelem o połączenie starań w celu postawienia pomnika dla mieszkańców Litwy ratujących Żydów w czasie okupacji.

Laureat litewskiej Narodowej Premii Kultury i Sztuki pisarz Icchok Mer o ofiarności i odwadze obywatelskiej osób ratujących Żydów mówił w ten sposób: „Dokonali najbardziej wzniosłego obowiązku narodowego. W owych czasach byli prawdziwym sumieniem narodu. Byli kwiatem moralności narodu, dostojnikami ducha narodu, nieważne, wykształceni czy prości ludzie nieznający pisma, czy duchowni niosący prawdziwą miłość do bliźniego, czy zwykli rolnicy strudzonymi dłońmi siejący zboże, które następnie kiełkuje nowym życiem, którzy całą swoją istotą znali również cenę życia ludzkiego.”

W uroczystej ceremonii uczestniczyli ambasador Izraela na Litwie Amir Maimon, zastępca dyrektora Wileńskiego Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona, wnuczka Sprawiedliwego wśród Narodów Świata Balysa Simanavičiusa dr Kamilė Rupeikaitė, mer Wilna Remigijus Šimašius, przewodnicząca Wspólnoty Żydów Litwy Faina Kukliansky, pierwszy zastępca kanclerza Rządu Republiki Litewskiej Deividas Matulionis, dyrektor Centrum Badań Ludobójstwa i Rezystencji Ludności Litwy Teresė Birutė Burauskaitė, także inni przedstawiciele elit politycznych, naukowych i kultury.

Wydział Marketingu i Komunikacji, vrt@vilnius.lt